06 sep Artikel | Jolan Douwes
Generatiekloof op redacties: ‘Altijd aan staan vind ik niet normaal’
Jonge honden en oude rotten kunnen zich op redacties soms groen en geel ergeren aan elkaar. Dat kan blijken als er buiten de kantooruren groot nieuws uitbreekt. Of als er harde grappen worden gemaakt. Met trainingen en extra aandacht wordt hard gewerkt aan een betere samenwerking tussen de generaties.
Zaterdagmiddag, de terrassen zitten vol. Redacteuren van een landelijk dagblad krijgen opeens een dringend appje: ‘Kun je snel naar de redactie komen?’ De inmiddels historische Slag om Bachmoet is begonnen in en om deze Oekraïense stad. De redacteur op de online nieuwsredactie heeft hulp nodig bij de nieuwsstroom over de Russische invasie in augustus 2022.
De coördinator – die anoniem wil blijven – moet smeken en bidden om meer mensen aan het werk te krijgen. Oudere redacteuren hebben een geldig excuus, jongere vinden dat ze genoeg hebben gewerkt. Ze hebben andere plannen, nu zijn ze vrij. Tijdens de aanval van Hamas op Israël op 7 oktober vorig jaar – ook in het weekend – was het al even lastig om redacteuren te vinden. De afspraken over piketdiensten zijn inmiddels aangescherpt.
Bij breaking news hoefden chefs vroeger niet eens te vragen of collega’s wilden inspringen; ze waren al onderweg. Zo mopperen oudere journalisten wat af over de junioren, die geboren zijn tussen 1996 en 2010. Ze willen thuiswerken, sabbaticals en vierdaagse werkweken, maar hebben ook hoge salariseisen. Generatie Z heet al Generatie Geen Zin, zoals laatst grappend te horen was in een thema-uitzending van BNR Werkverkenners.
‘Dat is echt onzin’, reageert Wen Xin van der Linden (26), die net een journalistiek traineeship bij de NPO heeft afgerond. ‘Ik lees veel over jonge mensen die snel geld willen verdienen. Die zullen er ongetwijfeld zijn, maar als mediamaker moet ik die ambitie niet eens hebben.’ Op het gebied van werktijden heeft ze wel een andere mentaliteit dan oudere generaties. ‘Altijd aan staan vind ik niet normaal.’OK boomer blijf jij lekker in je eigen bubbel!
Vóór de ochtendvergadering begint bij een van de tv-programma’s waar ze het afgelopen seizoen meedraaide – Van der Linden zegt liever niet bij welke omroep – moet ze al op de hoogte zijn van het nieuws. Vanaf zeven uur ’s ochtends snelt ze krantenkoppen, ze scant persberichten, luistert naar de radio en zoekt onderwerpen om in te brengen. ‘Eigenlijk wordt dan ook nog van me verwacht dat ik de uitzending van die ochtend heb bekeken. Allemaal buiten werktijd. Ik vind dat heel intens.’
Bij een omroep waar Van der Linden eerder werkte, maakte ze het anders mee. Een half uur voor de dagelijkse ochtendvergadering was het doodstil op de redactie: iedereen zat dan te researchen en ideeën te verzamelen – in werktijd dus. ‘Zo kan het dus ook’, denkt de trainee.
Werktijden
Hoofdredacteur Ruud van Os (55) van regionale omroep Rijnmond heeft niet de ervaring dat jonge medewerkers meer grenzen stellen aan hun werktijden dan de collega’s die al langer op de loonlijst staan. ‘Tijdens de marathon in Rotterdam is iedereen er, al is het op zondag. En toen ik twee jaar geleden op een zaterdagavond naar de redactie spoedde, na het dramatische ongeluk in Nieuw Beijerland waarbij een vrachtwagen op een buurt-bbq inreed, was ik daar zeker niet in mijn eentje. Het verantwoordelijkheidsgevoel is hier gelukkig groot.’
Mogelijke generatieverschillen kwamen twee jaar geleden wel op een andere manier aan het licht. In een tevredenheidsonderzoek liet een aantal medewerkersweten dat ze om verschillende redenen ontevreden was over de omgangsvormen op de redactie. ‘Van die uitkomst ben ik enorm geschrokken’, zegt Van Os. ‘Bij ons werd zeker niet geschreeuwd, zoals bij de NOS en DWDD. Maar er speelden zaken die niet door de beugel konden. Zo voelde sommige jongere medewerkers zich klein gehouden, dat hun inbreng niet werd gewaardeerd, omdat ze nog geen ervaring hadden.’Als er bij iemand iets dwars zit komt dat nu sneller boven
Het was duidelijk dat dit tevredenheidsonderzoek niet onderin een la mocht verdwijnen. Rijnmond schakelde een bureau in dat gespecialiseerd is in cultuurverandering, organiseerde generatie-sessies en richtte een werkgroep op die breder kijkt dan alleen het generatie-aspect. Daarnaast zijn de leidinggevenden op verschillende manieren getraind en hebben zij nu ook meer tijd om leiding te geven. Sindsdien krijgt iedereen meer begeleiding – een wens die uit het onderzoek kwam. De medewerker spreekt niet slechts twee keer per jaar officieel met de leidinggevende maar zes keer.
Van Os: ’Ieder mens, inclusief de hoofdredacteur, vindt aandacht prettig. Als er bij iemand iets dwars zit komt dat nu sneller boven. Vroeger kwamen we op dit punt pas in actie als de tram al volledig uit de rails was gelopen. Nu corrigeren we meteen. We zijn ook bezig met het opzetten van een buddysysteem en er zijn meer checkmomenten in teambijeenkomsten, niet alleen over de inhoud, maar ook over de samenwerking.’
Het cijfer voor werkgeluk is van een 5 gestegen naar een 7, blijkt uit een recente peiling bij Rijnmond. ‘Het kwartje is bij de leiding en medewerkers gevallen dat we onze omgangsvormen moesten verbeteren’, zegt de hoofdredacteur. ‘De adrenaline is hoog, maar die moet wel gepaard gaan met gedrag waar iedereen zich comfortabel bij voelt. Grappen die jarenlang zijn geaccepteerd, kunnen echt niet meer. Ik ben zelf ook wel eens aangesproken. Daar schrok ik van, maar ik vond het fijn dat die collega het durfde te zeggen.’
Quiz
Diversiteit en inclusie kan een gevoelig onderwerp zijn op de redactievloer. NPO-trainee Van der Linden vertelt dat zij in actie kwam na een relletje over Vandaag Inside-commentator Johan Derksen die Kamerlid Habtamu de Hoop ‘geen Fries’ noemde. Op de website van de omroep waar ze werkte kwam een quizvraag te staan: bij welk tv-programma was De Hoop presentator? ‘Daar heb ik tegen geprotesteerd. Over racisme en micro-agressie moet je niet luchtig doen met een quiz.’ Na haar mail is de kop veranderd in ‘Test je kennis’. Van der Linden, net als het Kamerlid geadopteerd: ‘Dat was het ook niet helemaal.’
Nog zo’n onderwerp waar ze – met veel generatiegenoten – extra alert op is: sociale veiligheid. Een oudere tv-collega reageerde op het rapport-Van Rijn over de werkcultuur bij de publieke omroep als volgt: ‘Vroeger waren we daar niet zo strikt in. Dit is de tijdgeest.’ Van der Linden vond dat hij het probleem daarmee bagatelliseerde. ‘OK boomer, dacht ik, blijf jij lekker in je eigen bubbel!’
Kom juist uit die bubbel, raadt sociaal psycholoog Kim Jansen (1980) aan. Onlangs verscheen haar boek ‘Het generatie-effect’ en zij geeft er trainingen en lezingen over. Ergernis over de aanstormende generaties is natuurlijk van alle tijden. Maar de auteur noemt de kloof tussen de ‘saaie dino en de verwende snotaap’ nu wel erg pijnlijk voelbaar. ‘De bal ligt bij de oudere garde’, schrijft Jansen, ‘want die heeft de meeste invloed. De beslissers zijn aan zet, al staan zij van nature niet altijd open voor vernieuwing en een ander perspectief.’De bal ligt bij de oudere garde want die heeft de meeste invloed
Dat merkt ook senior-coach en voormalig tv-manager bij de EO, Marianne Brug (47) als ze presentatoren, professionals en leidinggevenden in de media begeleidt. ‘Sommige managers hebben nog een ouderwetse kijk op hiërarchie maar in deze tijd moet je niet meer de baas willen zijn. Wat heeft je team nodig? Daar moet je het gesprek over aangaan.’
Thuiswerken
Bij de jongste generatie ziet ze een paradox, al wil ze niet generaliseren: snel opklimmen op de carrièreladder, maar ook veel waarde hechten aan privétijd. ‘Geef hen kaders, zoals één of twee dagen thuiswerken’, raadt Brug leidinggevenden aan. ‘Laat op een zachte, maar duidelijke manier weten dat je elkaar de andere dagen moet zien om samen een goed product te kunnen maken.’Wat heeft je team nodig? Daar moet het over gaan
Er zijn genoeg senior leidinggevenden die deze nieuwe communicatiestijl oppikken en openstaan voor persoonlijke ontwikkeling. Maar de coach vraagt zich bij sommigen af of ze wel kùnnen veranderen. ‘Soms zitten er trauma’s onder de oppervlakte waar ze het niet over willen hebben. Leiders moeten wel in de spiegel durven kijken. In de media maken we verhalen van anderen, maar hoe zit het met je eigen herkomst en hoe beïnvloedt dat jouw leiderschapsstijl? Het vraagt kwetsbaarheid en lef om het anders te doen.’
‘We moeten naar een generatiewissel toe’, zei Regeringscommissaris Mariëtte Hamer in de Volkskrant na het verschijnen van het rapport-Van Rijn over sociale onveiligheid bij de publieke omroep. Brug merkt dat die al gaande is in de media. ‘Ik heb laatst een omroepmanager gecoacht die het tijd vond worden om zijn plek af te staan. Hij is nu eindredacteur.’ De leidinggevenden onder de 38 jaar rukken ook bij andere mediabedrijven op. Hoofdredacteur Van Os van Rijnmond heeft net een interim-hoofd online van 23 jaar benoemd.
Brug juicht verjonging in managementteams toe. Wel waarschuwt ze: ‘Als de nieuwe leidinggevenden maar niet te veel op hun voorgangers gaan lijken. Wie hun gedrag kopieert, houdt de generatiekloof in stand.’
ZO PAK JE DE KLOOF AAN:
– Kom uit je bubbel
– Leer elkaar kennen
– Wees mild, begripvol en respectvol
– Zoek wat je van de andere generatie kunt leren
– Toets je vooroordelen en voorkom leeftijdsdiscriminatie
– Ontdek je blinde vlekken
– Zet je talenten bewust in
– Blijf je verwonderen
– Spreek je uit
– Zoek gemeenschappelijkheden
Kim Jansen: ‘Het generatie-effect’. Uitgeverij Boom, 2024, ISBN 9789024464357, 192 pagina’s, € 27,50